Volkanik faaliyetler, doğadaki en güçlü olaylardan biridir. Bazı volkanik patlamalar nükleer patlamalardan bile çok daha güçlüdür. Örneğin 1883’te Endonezya’daki Karakatau Yanardağı patladığında 200 megaton TNT’ye (Hiroşima’ya atılan atom bombasının yaklaşık 13.000 katı) eş değer enerji açığa çıkmıştı
Aktif, Sessiz, Sönmüş…
Volkanlar, etkinliklerini yüz binlerce hatta milyonlarca yıl devam ettirebilir. Ancak bir volkanın uzun süredir faaliyete geçmemiş olması etkinliğini kaybettiği anlamına gelmez. Çünkü volkanlar yaşam süreleri boyunca birçok kez faaliyete geçebilir ve bu volkanik faaliyetler arasında on binlerce yıl olabilir.
Tarih boyunca volkanlar çok sayıda insanın hayatını kaybetmesine neden oldu. Günümüzde ise dünya nüfusundaki artışa bağlı olarak volkanik faaliyetlerden daha fazla insan etkileniyor. Örneğin dünya genelinde her 20 kişiden biri volkanların 100 km etrafındaki etki alanında bulunuyor
Levha tektoniği kuramına göre volkanlar belirli konumlarda oluşur. Bunlardan ilki iki levhanın çarpıştığı ve bir okyanus levhasının diğer bir okyanus levhasının ya da kıtasal levhanın altına doğru dalarak yaklaştığı levha sınırlarıdır. Böylece manto içine taşınan su buharı ve karbondioksit gibi gaz hâlindeki maddeler, manto tabakasındaki kayaçların tıpkı katı buzun yavaş yavaş sıvı hâle geçmesi gibi ergimesine neden olur. Akışkanlığı düşük olan bu kayaç hamuruna magma denir. Meydana gelen magma çarpışan levhaların sınırları boyunca yüzeye çıkarak volkanları oluşturur.
Volkanlar uzaklaşan levha sınırlarında da oluşabilir. Okyanusların içinden geçen sınırlar boyunca levhalar birbirlerine zıt yönde hareket ederek bir açıklık oluşturur. Bu açıklık astenosferden yükselen magma ile dolar. Okyanusların tabanında, levha sınırları boyunca kilometrelerce uzanan volkanik dağ sıraları bu şekilde meydana gelir. Yeryüzündeki volkanların %80’inden fazlası bu şekilde oluşur.
Bazı volkanların oluşumu ise levha sınırları ile ilişkili değildir. Bu tip volkanları mantonun derinliklerinde sıcaklığın aşırı derecede yükselmesi sonucu oluşan magma meydana getirir. Mantonun derinliklerinde bulunan ve magma üreten bu yerlere sıcak nokta denir. Örneğin Hawaii Takımadaları’nın ortaya çıkmasına yol açan sıcak nokta Kileuea Yanardağı’nı da oluşturmuştur.
Yakın zamanda Endonezya'da, Yeni Zelanda’da ve Filipinler'de yaşanan tehlikeli patlamalar çok sayıda insanın hayatını kaybetmesine ve evlerini terk etmesine neden oldu.
Günümüzün teknolojik koşulları ile yerkürenin faaliyetlerini tahminlemek eskiye göre daha kolay olsa da; sadece 2000 yılndan bu yana bile 2 bini aşkın insanın patlamalarda hayatını kaybettiğinden bahsediliyor. Bugüne kadar dünyada kayıtları tutulan toplam can kaybı sayısı ise 300 bin civarında.
Dünyada şu anda bulunan 1500 adet aktif volkan 81 ülkeye yayılıyor. Nüfus bu hızla artmaya devam ederse; bir volkana 100 kilometre mesafede yaşamakta olan insanların sayısı da milyarları bulacak.