Sıcaklık ve Isı
Sıcaklık: Bir maddeyi oluşturan taneciklerden birinin ortalama hareket(kinetik) enerjisini ifade eden bir değerdir. Sıcaklık, enerji değildir. Termometre ile ölçülür.
Isı: Sıcaklıkları farklı iki madde arasında alınıp verilen enerjinin adıdır. Bu durumda sıcaklıkları eşit iki madde arasında ısı aktarımı gerçekleşmez. İki maddeden birinin sıcaklığının diğerinden farklı olması halinde, sıcaklığı yüksek olan maddeden sıcaklığı düşük olan maddeye enerji aktarılır. Maddenin, katı, sıvı veya gaz halinde olması ısının tanımını değiştirmez. Bir başka şekilde bir maddeyi oluşturan taneciklerin toplam hareket enerjisine ısı denir.
Sıcaklık ve ısı kavramları aynı değildir. Sıcaklık yoğunluğun ölçüsü ya da bir cismin sıcaklık derecesidir. Teknik olarak ise cismin moleküllerinin ortalama hızının tanımlanmasıdır. Isı ise bir cismin sahip olduğu ısı enerjisi miktarının ölçüsüdür. Sıcaklığın uzaydaki dağımı cisimlerdeki ısı akışını belirler. Isı daima sıcak alandan soğuk alana doğru akar. Isı kalori gibi enerji birimi ile, sıcaklık ise derece ile ifade edilir.
Sıcaklığı ölçen sistemlere termometre denir. Eski zamanlardan beri kullanılan birçok termometre çeşidi vardır. Termometrelerin ana prensibi genleşmedir. Sıcaklıkla maddenin hacminde değişiklik olmasına genleşme denir. Termometrelerde bulunan sıvı sıcaklığın artmasıyla birlikte hacimce büyür. Bu da üzerindeki ölçek yardımıyla bir değerle ilişkilendirilir. Böylece karşılaştırmalı olarak sıcaklığı görmemize olanak sağlar.
Sıcaklık ıskalası
Günümüzde sıcaklığı ölçmek için değişik ıskalalar kullanılmaktadır. Bunlardan en önemlisi, Derece, Fahrenhayt ve Kelvindir. Günlük hayatta sıcaklık birimi olarak en çok derece Celsius (°C) kullanılmaktadır. Bilimsel işlemlerde ise daha çok Kelvin ölçeği kullanılır.
Sıcaklık ölçülmesi
Sıcaklık ölçülmesi Dünya Meteoroloji Teşkilatının öngördüğü standartlara göre yerden 1,5 metre yükseklikte, gölgede ve hava akımı alan bir yerden ölçülür, bunun için hazırlanan rasat siperleri dünyanın her yerinde aynı standarttadır. Meteoroloji termometrelerinin içinde genellikle civa ve alkol bulunmaktadır. Donma derecesi daha düşük(-112 derece) olan alanlarda termometre içine alkol konulmaktadır.
Yeryüzünün Farklı Isınması
Güneş ve Yeryüzü arasındaki ilişki
Yeryüzünün kutuptan kutuba farklı ısınması birçok sonuca neden olur. Burada temel ilke güneşin açısının enlemlere ve mevsimlere göre değişimidir. Dünya güneş etrafındaki dönüşünü 365 günde, kendi ekseni etrafındaki dönüşü ise 24 saatte tamamlar.
Dünya 23 derecelik eğik bir eksen üzerinde dönmektedir. Eğer bu eğim olmasaydı mevsimlerde olmayacaktı ve kutuplar dışında birçok alanda yıl boyu 12 saat günışığı olacaktı.
Güneşten gelen ışınlar farklı enlemleri farklı ısıtır. Aynı enerji kuplara yakın alanları daha az (B), ekvatora yakın alanları daha yoğun ısıtır (A). Çünkü aynı enerji miktarı kutuplara yakın bölgede daha geniş alanı, ekvatorda ise daha dar bir alanı ısıtmaktadır.
Güneşten gelen radrasyonun kullanımı Güneşten gelen radyasyon miktarının hava ve iklime olan etkisi belirleyen yardımcı faktör yeryüzünün ısıyı emme(absorbe) oranıdır. Yeryüzünden olan yansıma miktarı albedo olarak tanımlanır. Yeryüzündeki albedosu düşük olan alanlar, daha fazla enerji absorbe eden alanlardır. Kutuplarda bulunan buz kütleleri güneşten gelen kısa dalga radyasyonu etkin olarak yansıtmakta ve sıcaklığın yükselmesi için çok az ısınmaktadır. Çöller ise güneşten gelen radyasyonun sadece yüzde 25 yansıtmaktadır, bu yüksek emme oranı nedeniyle çöller fazla ısınmaktadır.
Kaynak:
https://tr.wikipedia.org/wiki/Sıcaklık
Okuduğunuz için teşekkür ederim. Yanlışım varsa düzeltmeyi unutmayın. İyi günler dilerim