ÇİY
Sabah ve akşam, açık havadaki bazı bitkilerin ve cisimlerin üzerinde çok küçük su damlacıkları halinde biriken su buharı. Hava kütlesi içinde belli miktarda nem vardır. Bu nem miktarı sıcaklığa veya basınca bağlı olarak değişiklik gösterir. 10 °C sıcaklıkta ve normal basınçta 1 m 3 hava içindeki su buharı 9,39 gr’dır. Bu miktara havanın doymuş nem miktarı denir .
Nem miktarı sıcaklıkla arttığı için bu sıcaklık düşerse (aynı basınç altında) 1 m 3 havada 9,39 gr su buharı bulunamaz. Bir miktar su buharının yoğunlaştığı görülür
Hava içindeki O 2 molekülleri havanın ısı kaybını çok yavaşlatır. Geceleri toprak havaya göre daha fazla ısı kaybına uğrar. Toprağa değen hava kütlesi yukarılardaki hava kütlesine göre daha düşük sıcaklıktadır. Bu kütlenin taşıyabileceği nem nispeti düşer. Taşıyamayıp bıraktıkları nem yoğunlaşarak küçük su damlacıkları halinde toprak yüzeyi üzerinde kalırlar. Toprak yüzeyinde yoğunlaşan bu su kütleleri çiyi meydana getirir.
KIRAĞI
Donmuş çiğ. Soğuk havalarda görülür. Kırağı, suyun buhar halinden doğrudan doğruya katı haline geçmesiyle meydana gelir. Çiğin meydana geliş şekliyle kırağı arasındaki fark, havanın daha az rutubetli olmasına dayanır .
Kırağı, havanın su buharına doyduğu ve hava sıcaklığının donma noktasının altında olduğu zaman meydana gelir. Su buharı, buhar halinden sıvı hale geçmeksizin direkt katı hale geçer. Kırağı, genelde çimen, ağaç gövdesi ve camlarda daha belirgin görülür. Eğer sıcaklık 0 derecenin hemen altında ve bulut damlacıkları büyük ve çoksa kırağı yerine parlak buz veya sır hasıl olur.
Açık gecelerde radyasyon dolayısıyla toprak ısı kaybeder; serin toprak, havayı soğutur ve nispeten yoğunluğunu da arttırır. Böylece kırağı düşmesi için şartlar hazır hale gelir. Bu durumda yere yakın olan havayı ısıtarak kırağı önlenebilir. Bu sebeple meyve üreticileri, bitkilere zarar veren kırağıdan korunmak için ağaçların arasında sıvı yakıtla çalışan küçük ısıtıcılar kullanırlar. Aynı zamanda havanın çeşitli tabakalarındaki ısıyı aynı tutmak için büyük vantilatörler de kullanılabilir. Bodur ağaçlar su içinde bırakılarak kırağıya sebep olan soğuk hava tabakasından tecrit edilebilir.
Suyun, donmasıyla buzlu ve karlı kırağı meydana gelir. Kırağı, umumiyetle koyu renkli cisimler üzerinde ve ot, odun, kütük gibi yerlerde ortaya çıkar.
Ağaçlara yapışan kaba kırağının neden uzun ince iğneler biçiminde şekiller meydana getirdiğini anlamak için yoğunlaşma ve kristal büyümesi hakkında bilgi sahibi olmak lazımdır. Havadaki su buharı donma noktasının üzerinde iken çiğ damlaları halinde olup, donma noktasının altına düşünce ve bitki üzerinde sivri bir çıkıntı bulunca kırağı halini alır. Kırağının garip şekiller almasının sebebi kristallerin büyüme kanunlarına tabi olmasından ileri gelir.
Açık, ayazlı gecelerde üstü açık eşya, çayır, çimen, tarla üstüne, iğne, tüy, pul biçimindeki ince buz parçacıkları olarak yoğunlaşmış bir yağış şekli olarak düşen kırağı, soğuk olduğu için bitkilere zarar verebilmektedir. Geceleyin dallar, çiçekler kırağı ile örtülürse, ertesi günü bunlar buruşup solar, bozulur. Soğuğa dayanıklı bitkileri kırağı çalmaz. Esasen bitkiye zarar veren kırağı değil, o sırada meydana çıkmış olan don hadisesidir. Kırağı, umumiyetle durgun ve ayazlı havada belli olur. Böyle durumlarda narenciye ve sera ekicileri gerekli tedbirleri alırlar.
KIRÇ
Ağaç dallarını, telefon direkleriyle tellerini ışıltılı, beyaz elmas billurcukları kaplar. Kırç adı verilen bu olağanüstü dekor, tıpkı kırağı gibi, buz billurlarından oluşur
Kırç, siste, pusta, bulutlarda ya da neme doymuş havada meydana gelir. Bu olay daha önceden oluşmuş su damlacıklarının sıcaklığı sıfır derecenin altındaki nesneler ya da bitkiler üzerine konması sırasında ve özellikle damlacıkların rüzgârla savrulması ya da nesnelerin hareket halinde olmasıyla ortaya çıkar. Kırç billurları ince hava katmanlarıyla birbirinden ayrılmış yassı yaprakçıklardan oluşur. Bu billurlar çok kalın tabakalar halinde üst üste yığılabilir. Buzun ağırlığıyla ağaç dallarının kırıldığı en kalın telefon ve telgraf telleriyle kablolarının koptuğu görülen olaylardandır.
Atmosferin orta tabakalarındaki bazı bulutlardan geçerken yükselen hava akımı içinde dağların doruklarına yaklaşırken uçakların kanatlarını kırç billurları kaplar. Aracın ağırlığı artar ve kanatların konumu bozulur. Böylece uçak yavaşlar ve hız kaybetmeye başlar. Şişerek buz tabakasını parçalayan otomatik buz çözücüsü yoksa düşüş kaçınılmaz olur. Concorde gibi çok modern uçaklarda böyle bir tehlike yoktur çünkü bu uçaklar uçuşlarının büyük bir bölümünü bulutlu bölgelerin üstünde, kuru hava içinde yaparlar.
Bazı bölgeler havacılar için çok tehlikeli ve sakıncalıdır. Özellikle aşırı ergimiş büyük bulutların şiddetli rüzgârlarla sürüklendiği dağ tepelerinde kırç tabakası çok kalın olur, Meteoroloji kurumlarının görevlerinden biri de bu tehlikeli bölgeleri haber vermektir .
{KarTutkusu03}
