Hortumun nasıl oluşur??
Hortum şiddetle dönen
bir hava kolonudur. Uzaktan görüldüğünde dondurma külahına benzer. Sıklıkla
Kuzey Amerika' nın iç, doğu ve kuzey doğusunda görünmekle birlikte Avustralya,
Japonya, Orta Asya, İngiltere, İtalya da görülür. Küçük boyutlu olanları
Türkiye' de de görülmektedir. Özellikle Babadağ da sık sık görmekteyiz, çok ufak
olmalarına rağmen biz Yamaçparaşütülerini etkilemektedir!!!
Hortumun(Tornado) oluşması için 3 etken vardır;
1.Yer seviyesinden
atmosferin orta seviyelerine kadar nemli hava
2.Karasız hava: yer
seviyesinden itibaren sürekli yükselen sıcak hava.
3.Kaldırma Gücü: havanın
yükselmesi için bir kaldırma gücüne ihtiyaç vardır. Bu güç genellikle zeminin
yakınındaki havanın ısınmasıyla oluşur. Hava ısındığı zaman daha hafif olur ve
yükselmeye başlar. Yükselen sıcak hava üzerindeki soğuk havayı yukarı doğru
itmeye başlar bu durumda şimşekli fırtınayı tetikler.
Bütün şartlar
oluştuktan sonra nemli ve sıcak hava atmosferin üst seviyelerine doğru
yükselmeye başlar, yükselen hava soğur ve çok büyük ve yüksek bulutlar içinde
yoğunlaşır, bu ise şimşekli fırtınanın oluşumunu sağlar. Şimşekli fırtına
içindeki şiddetli yukarı doğru akımlara updraft denir. Hortumlarda, şimşekli
fırtına içindeki updraftlar içinde oluşur.
En güçlü tornadolar
genellikle Şimşekli fırtınaların oluşturduğu havanın aşağıya doğru çöktüğü down
draftlar ve kuvvetli yağmur veya doluların oluştuğu bölüm de değil'de,
updraftların yanında oluşur. Bu nedenle ani kuvvetli yağmur sağanakları ve dolu
yağışı bazen tornadoların habercisi olabilir.
Hortum
Hortum, kümülus
bulutları ile bağlantılı olarak silindir şekilinde dönerek gezen bir rüzgâr
türüdür. Bu "hortum" bulutlardan yere kadar uzanır ve büyük yıkıcı güce sahip
olan bir doğa felaketidir. Hortumlar hakkında bir bilimsel teori ilk olarak 1917
yılında Alfred Wegener tarafından üretilmiştir ve bu teori günümüzde de doğru
olarak kabul edilmektedir.
Bir denizin ya da gölün üzerinde meydana gelen
bir hortum, yerden emdiği sular ile bir "Su hortumu" oluşturur.
Bir
hortum için elverişli olan hava koşulları
Bir hortumun oluşabilmesi için
atmosferin yüksek bölümlerine kadar çıkabilecek konveksiyon olması gerekir:
Atmosferin katlarını zayıflatan, dik olarak göğe çıkan ve yükseldikçe soğuyan
hava; atmosferin 1 - 2 kilometre yükseklerine kadar nemli hava bulunması ve bu
nemli konveksiyonu başlatacak, güneş ışıklarının yere çarpmasıyla oluşan bir
sıcak hava termiği.
Bu tür fırtınaların oluşması için katkıda bulunan
diğer bir etken, havada ve bulutlardaki su buharında bulunan ısıdır. Ancak
kondensasyon ile etkili hale gelen bu ısı katkısı hali hazırda var olan ısı ile
birlikte bir nemli konveksiyon'u mümkün kılar. Nemli konveksiyon olmadan diğer
koşullar, kücük-tromb denilen zararsız hortumlar oluşturabilirler ama eğer bu
küçük-tromb'lar nemli konveksiyon termiği ile temasa geçerse bunlar da gerçek
bir hortum oluşturabilir. Dünyanın kuzey yarımküresinde oluşan hortumlar, saatin
tersi yönde, güney kümede oluşan hortumlar saat yönünde döner.
